Echte vrijheid zit van binnen.

“En nu ik niets meer wil bezitten
en vrij ben, nu bezit ik alles, nu is
de innerlijke rijkdom onmetelijk.”

Een uitspraak van Etty Hillesum,
29 jaar wanneer ze in 1943 overlijdt
in Auschwitz.

Ze intrigeert me mateloos die Etty, die tussen al het verdriet staande blijft. In haar dagboeken beschrijft ze haar innerlijke tocht naar vrijheid. Als geen ander ontleed en beschrijft ze haar innerlijk leven. Ze heeft een enorm verlangen naar echtheid, puurheid en zuiverheid. Tegelijk beschrijft én doorleeft ze alle menselijke emoties die denkbaar zijn. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille: verlangen naar de Liefde en het ervaren van de pijn en de angst. Ze opent zich voor alle facetten van het leven: in haar zelf en voor de mensen om haar heen. Daar ligt haar kracht. Haar eigen pijn doorleven en van daaruit aanwezig kunnen zijn bij de pijn van anderen.

Deze open en vrije houding leidt ertoe dat ze op cruciale momenten vanuit liefde blijft kijken naar zowel haar mede gevangenen als naar de Duitsers die haar gevangen houden. Ze denkt voorbij dader en slachtoffer en ziet in de ander “een bezield wezen”. Ze bemoedigt haar mede gevangenen met een vriendelijk woord, gebaar of door te zingen.
In haar dagboek beschrijft ze een situatie waarin ze ondervraagd wordt door de Gestapo. Een jongeman brult tegen haar, beledigt en probeert haar te kleineren. Ze wordt niet bang, zoals hij hoopt. Ze kijkt in zijn ogen en denkt: “Wat moet jij hebben meegemaakt om  anderen zo te behandelen?” Ze voelt geen angst (“dat is hij niet waard”) maar medelijden en compassie.

Hoe lukt het haar deze innerlijke, vrije houding aan te nemen?
Voor mij is de kern dat zij de ander blijft zien als een “bezield wezen”, een mens net als zij zelf. Ze is in  staat in de ogen van de ander zichzelf te zien. Ze kijkt voorbij de rollen van dader en slachtoffer en weigert zichzelf als slachtoffer te zien. In plaats van verontwaardiging of angst voor de Gestapo jongen voelt ze oprecht medelijden. “Ik had hem het liefst gevraagd: heb je zo een ongelukkige jeugd gehad of heeft je meisje je bedrogen? Hij zag er gekweld en opgejaagd uit.”
De ander, ook als hij zich verschrikkelijk gedraagt, blijven zien als mens met een leven waarin dingen gebeuren, is groots. Etty leeft het ons voor, zonder een heilige te zijn. Het is en blijft een vrouw van vlees en bloed met alle menselijke verlangens en rariteiten, zo blijkt ook uit haar dagboeken.

Waartoe inspireert Etty mij?
Vooral de ander blijven zien als “bezield wezen” raakt me. Dat we ten diepste allemaal mensen zijn, hoe verwrongen ons gedrag ook kan zijn. Dat er altijd overeenkomsten zijn naast alle verschillen die vaak sneller in het oog springen. Hoe het precies zit weet ik niet maar het helpt mij in moeizame contacten te blijven zoeken naar verbinding. Naar overeenkomsten in plaats van te focussen op verschillen die tot verwijdering leiden. Verder kijken dan de verschillen en op zoek gaan naar wat mij en de ander bindt: een boeiend proces dat nooit verveelt. Elk mens is een bezield wezen, dat is wat ons bindt in het klein en in het groot.

Ik ben benieuwd:
– waar ligt jouw aandacht in contact met anderen? Op jullie verschillen of jullie overeenkomsten?
– Welke gevolgen heeft dat voor jullie contact?

Ik hoor het graag. Schrijf je reactie in het vak hier onder.